Sürdürülebilirlik Sözlüğü
Bu bölümde kamuoyunun sürdürülebilirlik okur-yazarlığını arttırmaya yönelik olarak sürdürülebilirlik ile ilişkili kavramları barındıran alfabetik sıralanan bir sözlük bulunmaktadır.
A
Adaptasyon
(Adaptation)
İklim değişikliği ve çevresel değişimlere uyum sağlama süreci.
Adil Ticaret
(Fair Trade)
Gelişmekte olan ülkelerdeki üreticilere adil ücretler ödeyerek, sürdürülebilir üretim ve ticaretin teşvik edildiği bir ticaret modeli.
Agroekoloji
(Agroecology)
Geleneksel bilgi ve modern bilimleri birleştirerek, sürdürülebilir tarım ve gıda sistemlerini destekleyen bir yaklaşım.
Ağaçlandırma (Afforestation)
Yeni ağaçların ekilmesi veya ormanlık alanların artırılması amacıyla yapılan çabalardır.
B
Biyoçeşitlilik (Biodiversity)
Canlı organizmalar arasındaki genetik farklılık ve ekosistem çeşitliliği. Biyoçeşitlilik, ekosistemlerin dayanıklılığına ve sürdürülebilirliğine katkıda bulunur.
Biyodinamik Tarım (Biodynamic Farming)
Doğal döngüler ve organik yetiştirme yöntemlerini içeren, sürdürülebilir bir tarım yaklaşımı.
Biyoyakıt (Biofuel)
Biyolojik kaynaklardan elde edilen enerji kaynağı; örneğin, bitkilerden veya mikroorganizmalardan elde edilen yakıtlar.
Biyosfer (Biosphere)
Dünya üzerindeki yaşamın bulunduğu bölge, atmosfer, hidrosfer ve litosferi içeren kısım.
C-Ç
Çevresel Etki Değerlendirmesi (Environmental Impact Assessment)
Bir projenin, planın veya politikanın çevresel etkilerini değerlendirmek için yapılan bir süreç.
Çevre Adaleti (Environmental Justice):
Çevresel kararlar ve politikaların tüm topluluklar üzerinde adil bir şekilde uygulanması ve çevresel yüklerin eşit bir şekilde paylaşılması ilkesi.
D
Desalinasyon
(Desalination)
Tuzlu suyun tatlı suya dönü ştürülmesi işlemi.
Döngüsel Ekonomi (Circular Economy)
Atık miktarını azaltmayı ve doğal kaynakları verimli bir şekilde kullanmayı amaçlayan bir ekonomik model. Malzemelerin geri dönüşümü ve tekrar kullanımı bu konseptin temelini oluşturur.
Dijital Sürdürülebilirlik
(Digital Sustainibility)
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin (ICT) çevresel ve toplumsal etkilerini azaltma çabaları.
K
Kentsel Isı Adası Etkisi (Urban Heat Island)
Özellikle sıcak iklimlerde yaşayan insanların ve diğer canlıların yaşam kalitesini düşüren önemli bir halk sağlığı sorunudur.
Döngüsel Ekonomi (Circular Economy)
Atık miktarını azaltmayı ve doğal kaynakları verimli bir şekilde kullanmayı amaçlayan bir ekonomik model. Malzemelerin geri dönüşümü ve tekrar kullanımı bu konseptin temelini oluşturur.
Dijital Sürdürülebilirlik
(Digital Sustainibility)
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin (ICT) çevresel ve toplumsal etkilerini azaltma çabaları.
L
Lisanslı Üretim (Licensed Production)
Belirli standartlara ve düzenlemelere uygun olarak üretim yapılmasını sağlayan bir sistem. Sürdürülebilirlik bağlamında, çevre dostu ve etik üretim lisansları ön plandadır.
LEED Sertifikası (Leadership in Energy and Environmental Design)
Enerji ve çevre tasarımında liderlik anlamına gelen ve binaların çevre dostu, sürdürülebilir özelliklere sahip olduğunu onaylayan uluslararası bir sertifika sistemi.
Lokalizasyon (Localization)
Yerel kaynakların ve ekonominin desteklenmesi amacıyla ürünlerin yerel olarak üretilmesi ve tüketilmesi yaklaşımı.
M
Marine Stewardship Council (MSC)
Deniz ürünlerinin sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla kurulan ve sürdürülebilir balıkçılığı teşvik eden bir sertifikasyon ve etiketleme sistemi.
Mikroplastik (Microplastics)
5 mm'den küçük plastik parçacıkları. Çevre ve insan sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratarak sürdürülebilirlik için bir tehdit oluşturur.
Malzeme Verimliliği (Material Efficiency)
Daha az doğal kaynak kullanarak veya atıkları azaltarak aynı miktarda ürün elde etme yaklaşımı.
Metan Gazı (Methane Gas)
Sera gazlarından biri olup, özellikle tarım ve atık yönetimi süreçlerinde kontrol altına alınması önemlidir.
Mavi Ekonomi (Blue Economy)
Deniz ve su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımını teşvik eden ekonomik bir yaklaşım.
Mikro Tarım (Microfarming)
Küçük ölçekli, genellikle kentsel alanlarda gerçekleştirilen, kaynakları verimli kullanan tarım uygulamaları.
Mikroenerji Üretimi (Microenergy Production)
Bireyler veya küçük topluluklar tarafından yerel olarak üretilen yenilenebilir enerji, örneğin evlere kurulan güneş panelleri veya rüzgar türbinleri.
Monokültür Tarım (Monoculture Farming)
Sürdürülebilirlik açısından eleştirilen, tek tip ürün yetiştirmenin yapıldığı tarım yöntemi. Biyoçeşitliliği azaltır ve toprak verimliliğini olumsuz etkiler.
Modüler Tasarım (Modular Design)
Ürünlerin daha uzun ömürlü olması için kolayca onarılabilir ve yükseltilebilir parçalarla tasarlanması.
Mekan Ekolojisi (Spatial Ecology)
Şehirleşmenin çevresel etkilerini ve alan kullanımını inceleyen disiplin, sürdürülebilir kentsel planlama için kritik öneme sahiptir.
Makroekoloji (Macroecology)
Ekosistemlerin büyük ölçekli analizleriyle, insan etkilerini ve sürdürülebilirliği inceleyen bilim dalı.
N
Net Sıfır Emisyon (Net Zero Emissions)
Atmosfere salınan sera gazlarının, karbon tutma ve diğer telafi yöntemleriyle dengelenmesi.
Negatif Emisyon Teknolojileri (Negative Emission Technologies)
Karbon dioksit gibi sera gazlarını atmosferden uzaklaştırmak için kullanılan teknolojiler (örneğin, karbon yakalama ve depolama).
No-Till Farming (Sıfır Sürüm Tarımı)
Toprağı sürmeden yapılan tarım yöntemi, erozyonu önler ve toprak sağlığını korur.
O
Organik Tarım (Organic Farming)
Sentetik kimyasallar kullanılmadan yapılan, doğa dostu tarım yöntemi.
Okyanus Asitlenmesi (Ocean Acidification)
Karbondioksit emilimi nedeniyle okyanusların pH seviyesinin düşmesi, deniz yaşamını tehdit eder.
Obruk Oluşumu (Sinkhole Formation)
Yer altı su kaynaklarının tükenmesiyle meydana gelen jeolojik olaylar; sürdürülebilir su yönetimi için önemli bir uyarı.
Oksijen Döngüsü (Oxygen Cycle)
Ekosistemlerin sürdürülebilirliği için hayati olan oksijen üretimi ve tüketimi arasındaki doğal denge.
P
Permakültür (Permaculture)
Doğal ekosistemlerden ilham alarak, sürdürülebilir tarım ve yaşam sistemleri tasarlama yaklaşımı.
Plastik Ayak İzi (Plastic Footprint)
Bir bireyin veya kuruluşun plastik tüketimi ve bunun çevresel etkisinin ölçümü.
Pasif Ev (Passive House)
Enerji tüketimini minimumda tutan, yüksek yalıtım ve enerji verimliliği sağlayan bina tasarımı.Enerji tüketimini minimumda tutan, yüksek yalıtım ve enerji verimliliği sağlayan bina tasarımı.
Pozitif Çevresel Etki (Positive Environmental Impact)
İnsan faaliyetlerinin çevre üzerindeki olumlu etkisi, örneğin ağaçlandırma projeleri.
Paylaşımlı Ekonomi (Sharing Economy)
Kaynakların ortaklaşa kullanılması yoluyla sürdürülebilir tüketimi teşvik eden ekonomik model (örneğin, araç paylaşım uygulamaları).
Polikültür Tarım (Polyculture Farming)
Farklı bitki türlerinin aynı alanda birlikte yetiştirilmesi; biyoçeşitliliği artırır ve sürdürülebilirliği destekler.
R
Permakültür (Permaculture)
Yenilenebilir enerji kaynaklarından biri olan rüzgarın kinetik enerjisinden elektrik üretme yöntemi.
Rejeneratif Tarım (Regenerative Agriculture)
Toprağı iyileştirmeyi, karbonu tutmayı ve biyoçeşitliliği artırmayı amaçlayan sürdürülebilir bir tarım yöntemi.
Radyasyon Etkileri (Radiation Effects)
Çevresel sürdürülebilirlik açısından, nükleer enerji veya güneş radyasyonunun etkileri üzerine araştırmalar.
Rehberli Tüketim (Guided Consumption)
Sürdürülebilir ürünler ve hizmetler hakkında tüketicilere bilgi verilerek bilinçli tüketimi teşvik etme.
Rasyonel Kaynak Kullanımı (Rational Resource Use)
Doğal kaynakların verimli, dengeli ve sürdürülebilir şekilde kullanılması yaklaşımı.
S-Ş
Sürdürülebilir Kalkınma (Sustainable Development)
Çevresel, ekonomik ve toplumsal dengeyi gözeterek gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya bırakmayı hedefleyen kalkınma modeli.
Sera Gazı Emisyonları (Greenhouse Gas Emissions)
İklim değişikliğine yol açan gazların atmosfere salınımı. Bu emisyonların azaltılması sürdürülebilirlik için temel bir hedeftir.
Sosyal Sürdürülebilirlik (Social Sustainability)
Toplumun uzun vadeli refahını ve sosyal adaleti sağlamayı hedefleyen bir sürdürülebilirlik yaklaşımı.
Su Ayak İzi (Water Footprint)
Bireylerin veya kuruluşların tükettiği toplam su miktarını ölçen bir kavram.
Sıfır Atık (Zero Waste)
Tüm kaynakların yeniden kullanımı veya geri dönüşüm yoluyla atık oluşumunun tamamen önlenmesi.
T
Tüketici Bilinci (Consumer Awareness)
Çevre dostu ve sürdürülebilir ürünler hakkında tüketicilerin bilinçlendirilmesi süreci.
Toprak Koruma (Soil Conservation)
Toprak erozyonunu önlemeye ve toprak kalitesini artırmaya yönelik uygulamalar.
Taşımacılık Sürdürülebilirliği (Sustainable Transportation)
Düşük karbon salınımlı, çevre dostu ulaşım sistemlerini teşvik eden yaklaşımlar.
Tüketim Döngüsü (Consumption Cycle)
Üretim, tüketim ve atık yönetimi arasındaki ilişkiyi optimize ederek çevresel etkiyi azaltmayı hedefleyen yaklaşım.
U-Ü
Uyarlanabilir Yönetim (Adaptive Management)
Değişen çevresel koşullara ve geri bildirimlere göre stratejileri esnek bir şekilde değiştirebilen yönetim yaklaşımı.
Ulaşımda Karbon Azaltımı (Carbon Reduction in Transportation)
Elektrikli araçlar, toplu taşıma ve bisiklet gibi çevre dostu ulaşım yöntemlerini teşvik etme.
Üretken Peyzajlar (Productive Landscapes)
Bir ürünün üretiminden bertarafına kadar olan sürecin çevresel etkilerinin değerlendirilmesi.
Üretici Sorumluluğu (Producer Responsibility)
Üreticilerin, ürünlerinin yaşam döngüsü boyunca ortaya çıkan çevresel etkilerden sorumlu olma ilkesi.
Y
Yeşil Ekonomi (Green Economy)
Doğal kaynakları sürdürülebilir bir şekilde kullanarak ekonomik büyümeyi teşvik eden sistem.
Yenilenebilir Enerji (Renewable Energy)
Güneş, rüzgar, jeotermal ve biyokütle gibi tükenmeyen enerji kaynaklarının kullanımı.
Yavaş Moda (Slow Fashion)
Hızlı moda yerine daha uzun ömürlü, kaliteli ve çevre dostu giyim ürünlerini teşvik eden yaklaşım.
Yeşil Teknoloji (Green Technology)
Çevreye duyarlı teknolojiler ve yenilikler, örneğin karbon yakalama sistemleri ve biyoteknoloji.
Z
Zararlı Atık Yönetimi (Hazardous Waste Management)
Çevreye zarar veren atıkların uygun şekilde bertaraf edilmesi ve geri dönüştürülmesi süreci.
Zero Waste Movement (Sıfır Atık Hareketi)
Atıkların tamamen ortadan kaldırılmasını hedefleyen, döngüsel ekonomiyi destekleyen global bir hareket.